Bouwakoestiek: prachtige gebouwen met een goede akoestiek

Elk onderdeel van een bouwconstructie beïnvloedt de akoestische eigenschappen. Om te beginnen is het belangrijk om de principes van bouwakoestiek te doorgronden. Laten we daarom de zaak eens op een rijtje zetten – klinkt goed!

Wat is bouwakoestiek?

Bouwakoestiek is de wetenschap en de techniek achter een goed geluidsbeeld in een gebouw. Het is de wisselwerking tussen mensen en geluid - zowel binnen als buiten. Het betreft de studie van woningen en gebouwen, en het ontwerp van deze structuren voor optimale akoestische prestaties.

We legden een paar vragen voor aan onze panelleden Jasper Spigt en Camilla Casiccia. Jasper is architect en partner bij architecten Van Mourik. Hij ontwerpt voor interieurs en stedelijke ruimtes waarbij hij oog houdt voor milieu en maatschappij. Camilla is interieurarchitect bij architectenbureau Van Mourik. Ze vertellen over hun ervaringen.

Is het mogelijk een gebouw of interieur te ontwerpen voor alle vijf zintuigen?

Een ruimte ontwerpen voor alle zintuigen is absoluut haalbaar. We ontwerpen allereerst voor het oog. Dat spreekt het meest aan. Het stimuleren van andere zintuigen - door tactiele ervaringen, akoestiek en warmte - speelt altijd een ondergeschikte rol in het creëren van een prettige sfeer voor een bepaalde ruimte. En de reukzin staat al helemáál niet vooraan in het ontwerpproces.

Hoewel zintuiglijke aspecten belangrijk zijn, werken we vooral aan de totale beleving en sfeer van de ruimte. De vijf zintuigen zijn de onderliggende elementen die ontwerpers hanteren. De emotie die een ruimte oproept is daar een mix van. We noemen dat vaak het zesde zintuig. Jasper zegt: “De meeste ontwerpers hebben dit zesde zintuig en kunnen er subtiel mee uit de voeten.”

Uiteindelijk vormen unieke ruimtes een unieke combinatie van de vijf zintuigen.

Waarom is bouwakoestiek zo belangrijk in woningen en gebouwen?

Geluid bepaalt beslist het karakter van een ruimte. Moet het een ruimte worden waar mensen zich kunnen concentreren, praten, discussiëren of speeches houden?

Akoestiek beïnvloedt ons welzijn en onze omgeving. Slechte akoestiek kan een gesprek in een restaurant bederven. Zou je nog eens gaan eten in een restaurant waar je je gezelschap niet goed kon horen omdat het te lawaaiig was? Is de akoestiek van een ruimte goed, dan heeft dat invloed op de totale sfeer van de ruimte. Vandaag de dag onderzoeken zelfs neurowetenschappers het belang van akoestiek en haar groeiende relevantie.

Hoe leg je akoestiek uit aan een klant?

Het thema akoestisch ontwerp is subjectief en klanten hanteren vaak een eigen perceptie. Mensen zijn er tegenwoordig meer bewust van, maar we moeten er objectief naar kijken. Uiteraard kunnen we praten over de benodigde materialen, maar we moeten vooral ook duidelijk maken hoe geluid van invloed is op een ruimte, en dan oplossingen bieden.

Gelukkig herkent iedereen zich op zeker moment in het voorbeeld van dat rumoerige restaurant. Ook maakt het verschil of het een professionele klant betreft of iemand die een eigen huis wil bouwen. De mate van bewustwording varieert en je moet objectief oog hebben voor de behoeften en wensen van elke klant.

Camilla merkt op: “De meeste mensen denken dat het rumoer in een restaurant afhangt van het aantal aanwezigen, niet van de akoestiek. Bewustwording is dus essentieel in ons werk."

In welke fase van het designproces overweeg je bouwakoestiek? 

Vanuit interieurperspectief hangt het af van de ruimte die we ontwerpen en de aard van het project waar we mee bezig zijn. Doorgaans speelt het vanaf de start al een rol. Soms doen we een herontwerp; we nemen de bestaande akoestiek onder handen. Als we bijvoorbeeld een bibliotheekruimte invoegen, moet het daar vooral rustig zijn. We werken er dus al vanaf het begin aan.

Wanneer we in het design de vrijheid krijgen, nemen we de dynamiek van de ruimte als basis - het maakt niet uit of die besloten is, of juist voor congressen of theaters. Sommige ruimtes stralen ook een specifieke sfeer uit, dus we combineren die met de akoestiek. Het maakt ook verschil of het een binnen- of buitenruimte is. Er is hoe dan ook een mooi ontwerp voor elke ruimte en elk geluid.

In hoeverre beïnvloedt bouwakoestiek het ontwerp van een gebouw of interieur? Beperkt het werken vanuit bouwakoestiek de ontwerpvrijheid?

Ja. Gaan we bijvoorbeeld aan de slag in een gebouw bij een spoorlijn, dan ontwerpen we de akoestiek zodanig dat het gebouw daar geen hinder van heeft. Voor een optimale akoestiek beginnen we met het inrichten van zowel het interieur als het exterieur.

We doen dat heel zorgvuldig, want een simpele geluidsblokkade past niet in ons straatje. Met de huidige technologie kunnen we een hoog niveau van akoestisch design en mooie architectuur realiseren. Maar we moeten uiteraard wél kosten en ontwerp in balans houden. Er zijn dus beperkingen, maar toch ook kansen.

We moeten mensen keuzevrijheid geven - ze moeten deel van de omgeving zijn, maar tegelijk hun privacy behouden.

Dit is het Jaar van het Geluid. Waar staan we vandaag de dag met het oog op architectuur en design, in relatie tot geluidsoverlast?

We hebben nu de oplossingen en technologie om bouwakoestiek te hanteren voor elke ruimte.

Aan de andere kant neemt geluidsoverlast enorm toe. We moeten erop letten dat, om geluid te elimineren, gebouwen optimaal geconstrueerd worden. We moeten nadenken over openbare ruimtes en hun relatie tot gebouwen, en hoe beide baat hebben bij een optimale akoestiek.

Geluidsoverlast verdient voorrang. We moeten mensen voorlichten over akoestiek, omdat die integraal deel uitmaakt van een duurzame wereld.

Hoe denk je dat een gezonde geluidsomgeving er in 2050 uit zal zien?

Voor de Wereldgezondheidsorganisatie komt geluidshinder meteen na nummer één: luchtvervuiling. We moeten ons de komende jaren meer bewust worden van het effect van geluid in allerlei ruimtes, en het toenemende belang van akoestiek bij het ontwerpen van gebouwen.

Lawaai wordt tegenwoordig niet meer gedefinieerd als 'ongewenst geluid', maar als 'ongewenst geluid zonder gehoorbeschadiging'. We kunnen niet genoeg benadrukken dat lawaai ongezond is en op meerdere manieren storend kan zijn. Vandaag de dag praat men zelfs op universiteiten over de schadelijke effecten van lawaai en over de best practices om akoestiek in het ontwerp van gebouwen te integreren. Daarom hebben we meer dan ooit behoefte aan architectonisch design en bouwconstructies waarin deze aspecten een rol spelen. We willen immers allemaal bijdragen aan een gezonde geluidsomgeving.